Toen ik ooit geboren werd paste al het afval in een kleine metalen afvalbak, nu hebben we er 4 grote kliko’s voor nodig. Vandaag is het 10 oktober 2024 en dus de Landelijke Dag van de Duurzaamheid schijnen we een licht op een onderwerp dat vaak wordt gepresenteerd als de oplossing voor milieuproblemen: plastic recycling. Ondanks de mooie beloften van grote bedrijven en de steun van ambitieuze overheidsinitiatieven, blijkt de praktijk van plastic recycling complexer en veel minder effectief dan vaak wordt voorgesteld. Dit artikel duikt in het huidige recyclinglandschap, waarbij het gebruik maakt van onderzoeksresultaten en expertmeningen om de echte impact van recycling op onze planeet te onthullen.
Onlangs bezocht ik de afvalverwerking van onze gemeente, waar dagelijks een grote berg gescheiden PMD-afval binnenkomt. Tot mijn verbazing gaat ongeveer de helft van dit afval direct de verbrandingsoven in. Dagelijks wordt deze afvalberg namelijk geïnspecteerd en slechts goedgekeurd wanneer deze vrijwel volledig uit wegwerpverpakkingen bestaat en niet verborgen zit in ondoorzichtige zakken. Grote bedrijven en overheden communiceren ongenuanceerd over recyclen van plastics waar ze nauwelijks op aangesproken worden. Worden we allemaal doelbewust op het verkeerde spoor gezet worden als we het hebben over plasticrecycling?
De afgelopen jaren hebben grote multinationals zoals McDonald’s, Procter & Gamble, Unilever, en Coca-Cola ambitieuze doelstellingen gepubliceerd, belovend dat tegen 2025 of 2030 hun productverpakkingen volledig gemaakt zullen zijn van hernieuwbare, composteerbare of gerecyclede materialen. Echter, wat vaak onvermeld blijft, is de geprojecteerde toename van plasticproductie met 40% over de volgende tien jaar. Deze bedrijven plannen om aanzienlijk te profiteren van deze groei, terwijl de absolute vermindering van plastic gebruik volledig uitblijft. De beloften van recycling worden overschaduwd door een ongelimiteerde groei van de plasticproductie, waardoor de impact van deze initiatieven sterk in twijfel wordt getrokken. Bron: Plastic Soup Foundation
Het huidige systeem van plastic recycling in Nederland, waarbij afvalplastic gemengd wordt ingezameld, leidt niet tot hoogwaardige recycling maar tot downcycling. Dit betekent dat het gerecyclede plastic van een zodanig inferieure kwaliteit is dat het niet gebruikt kan worden voor dezelfde toepassingen, met name voedselverpakkingen. Voorheen werd een deel van dit afval geëxporteerd naar landen zoals China, maar na het sluiten van de grenzen voor buitenlands afval, zijn alternatieve exportmarkten zoals andere Aziatische landen ook strenger gaan controleren. De verminderde kwaliteit en beperkte toepasbaarheid van gerecycled plastic ondermijnen de voorgestelde effectiviteit van recycling als een oplossing voor de plasticsoep. Minder single use plastics produceren en meer hergebruik is de enige oplossing. Bron: Plastic Soup Foundation
Na een langdurige en intensieve politieke strijd heeft de Europese Unie recent een akkoord bereikt over de nieuwe Europese Verpakkingsverordening. Deze regelgeving beoogt de alsmaar toenemende hoeveelheid verpakkingsafval aan banden te leggen door het stellen van bindende doelstellingen voor lidstaten om het verpakkingsafval te verminderen met 5% tegen 2030, 10% tegen 2035, en 15% tegen 2040. Daarnaast zijn er doelen gesteld voor de invoering van herbruikbare verpakkingen in bepaalde sectoren. Ondanks deze vooruitgang, toont het akkoord ook hoe de negatieve lobby van de industrie het ambitieniveau aanzienlijk heeft kunnen temperen.
Het is vooral teleurstellend dat de beperkingen voor onnodige verpakkingen alleen betrekking hebben op kunststoffen wegwerpverpakkingen en niet gelden voor alle verpakkingsmaterialen voor eenmalig gebruik (zoals voorzien in het oorspronkelijke voorstel). Hierdoor vrezen we voor een materiaalverschuiving van kunststof naar papier en karton, waardoor de druk op onze bossen verder zal toenemen. Bron: Fair Resource Foundation, Janine Röling – Recycling Netwerk Benelux
Hoewel de meeste plastics in theorie recyclebaar zijn, laat de praktijk zien dat de daadwerkelijke recyclingpercentages teleurstellend laag zijn aldus Stichting Natuur & Milieu. De discussie rond bioplastics voegt hier een nog extra dimensie toe. Biobased plastics, gemaakt van hernieuwbare bronnen zoals maiszetmeel of suikerriet hebben ook uitdagingen. Ze breken niet af in natuurlijke omstandigheden of binnen de tijdsspanne van standaard composteerinstallaties in Nederland, wat resulteert in microplastics die uiteindelijk in het milieu terechtkomen. Het vraagt om andere oplossingen om de milieu-impact van plastic afval te verminderen. Bron: Natuur & Milieu
De Nederlandse recycle-industrie staat onder grote druk, waarbij recyclebedrijven moeite hebben om hun gerecyclede plastics aan de man te brengen. De kosten en de kwaliteit van lokaal gerecycled plastic kunnen niet concurreren met goedkopere en soms kwalitatief betere materialen uit landen zoals de VS en Azië. Dit heeft ertoe geleid dat de recyclingactiviteiten in Nederland economisch vaak onaantrekkelijk zijn. Boris van der Ham van VA benadrukt de urgentie van nieuwe Europese regelgeving om de recyclingindustrie te ondersteunen en te voorkomen dat deze ineenstort. Bron: NU.nl, Boris van der Ham – Vereniging Afvalbedrijven (VA)
Elisah Pals, initiatiefneemster van Zero Waste Nederland, stelt dat gerecycled plastic vaak niet de duurzame oplossing is die velen denken dat het is. De filosofie van Zero Waste gaat over het minimaliseren van afval door het te weigeren, verminderen, hergebruiken, repareren en redesignen, voordat recycling überhaupt wordt overwogen. Dit komt omdat veel gerecycled materiaal wordt ingezet voor lagere kwaliteit producten, die niet bijdragen aan een circulaire economie. Dit benadrukt het belang van een fundamentele verschuiving van recycling naar vooral preventieve benaderingen. Bron: Zero Waste Nederland, Elisah Pals.
Supermarkten suggereren dat plastic daadwerkelijk gerecycled wordt, wat zorgt voor misleiding van de consument. De recycleerbaarheid wordt sterk overdreven, wat neerkomt op een vorm van greenwashing: duurzaamheid claimen zonder de beloften waar te maken. In Nederland werd in 2022 slechts 7% van het plastic gerecycled binnen een gesloten kringloop (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, 2022). 39% werd gedowncycled, waarbij producten worden omgezet in minder waardevolle materialen.
Plastic voor eenmalig gebruik is een groot milieuprobleem, aanwezig van de Noordpool tot de diepste oceanen en zelfs in ons eigen lichaam. Dit soort plastic veroorzaakt dierensterfte en komt via microplastics in onze voedselketen terecht. Het is hoog tijd om onze productiemethoden te herzien en te kiezen voor herbruikbare producten die minder schadelijk zijn voor het milieu. Ondanks dat veel mensen denken dat recyclen beter is, wijzen studies uit dat herbruikbare bekers na slechts vijf keer gebruiken al milieuvriendelijker zijn dan wegwerpbekers. Europese wetgeving ondersteunt ook het verminderen van wegwerpplastic en promoot het gebruik van herbruikbare alternatieven. Echte duurzaamheid vereist een significante vermindering van plasticproductie, een verschuiving naar alternatieve materialen, en het omarmen van hergebruik en afvalpreventie. De toekomst is herbruikbaar Reuse, Reduce, Retulp.